Cái bằng lái xe đúng là một “bửu bối” cho cư dân của những quốc gia đất rộng người thưa như Mỹ và Canada. Có bằng lái, chân chúng ta không khác gì như được gắn “đôi hia bảy dặm” để du hành đây đó. Nghe người ta nói vậy thì quen miệng lặp lại, nhưng Phạm Ðình nghĩ chắc chẳng có đôi hia nào ngon lành như những cái xe hơi láng o bon bon chạy trên hệ thống xa lộ tân tiến nhất thế giới như tại Mỹ hiện nay. Nhìn thấy là muốn ngồi ngay vào sau tay lái rồi! Nhưng phải lấy cho được bằng lái đã. Lần trước đã nói về việc thi lấy bằng viết, cũng gọi là giấy phép tập lái. Hôm nay, chúng ta cùng thảo luận về bước kế tiếp: Tập lái và thi tay lái.
Driving instructor: Người tập lái ở bên phải, bởi vì đây là xe cộ trên đường phố nước... Anh.
I - Tập lái
Với bằng viết (learner permit) chúng ta được quyền tập lái trên đường phố và xa lộ, với điều kiện phải có một tài xế có bằng hợp lệ và chín chắn - tuổi được qui định có tay lái chín chắn là 25 tuổi tại California - ngồi bên cạnh để kềm chế và chỉ dẫn... cho đến khi nào mình cảm thấy tự tin về khả năng điều khiển tay lái thì lấy hẹn để đi thi. Lần đi thi này gọi là Road Test hay Driving Test.
Trong khi học lái, bạn cần “làm chủ” những tình huống sau đây:
- Lưu ý về sự chuyển động trên đường phố của dòng xe cộ cùng chiều, nghịch chiều, khách bộ hành - bằng ánh mắt, nhìn qua vai, và sử dụng hệ thống kính.
- Biết đánh đèn hiệu (signal) khi đưa xe vào hoặc ra khỏi dòng lưu thông, khi quẹo, hoặc khi đổi lane.
- Biết di chuyển bằng một tốc độ hợp lý theo đúng qui định luật pháp (xem bảng chỉ vận tốc tối đa): Không đi quá nhanh hoặc quá chậm.
- Biết sử dụng các phương tiện an toàn: đèn hiệu, dây an toàn (seat belt), điều chỉnh kính, cửa sổ, cửa ra vào...
- Giữ một khoảng cách phải chăng đối với xe đằng trước và các xe khác.
- Làm chủ được tay lái khi xe trên đường.
- Chấp hành luật giao thông.
- Lái xe trong khu vực dân cư và khu vực thương mại, khu vực trường học, bệnh viện...
- Lái xe trong những tình huống đặc biệt khi gặp xe cấp cứu, xe cứu hỏa...
Ðồng thời, nhuần nhuyễn những động tác sau đây:
- Lui xe, cũng gọi là “de” xe về phía sau.
- Lái xe qua ngã tư: Ngã tư có đèn giao thông, ngã tư không đèn, ngã tư có bảng Stop sign
- Quẹo phải ở ngã tư, quẹo trái ở ngã tư.
- Ðổi sang lane trái, đổi sang lane phải.
- Ðậu xe trong bãi, đậu xe ngoài lề đường...
Chủ yếu là như thế. Nhưng ít khi người nhà có thể tự huấn luyện cho nhau được, là vì “thầy” không đủ kiên nhẫn, hay đúng hơn, không đủ bình tĩnh đối phó những trường hợp nguy hiểm khi “vô lăng” nằm trong tay một người chưa có chút kinh nghiệm nào.
Trong trường hợp người nhà tập lái cho nhau... thế nào hàng cây bên đường cũng được nghe những câu đối đáp đại khái như sau:
- Trời ơi! Ðã bảo dừng mà sao vẫn cứ chạy tới, ủi đít người ta à?
- Biết rồi, nhưng ông cũng phải từ từ, người ta chưa quen mà gắt um lên như vậy thì bố ai học được.
Rồi người học trò, đa phần là người vợ, mở cửa xe quày quả bước đi. Ông chồng - huấn luyện viên bất đắc dĩ - tò tò theo sau, cố gắng nói vớt:
- Thì anh phải nói vậy em mới “tốp” lại ngay, chứ để em chạy tới là gây tai nạn rồi.
- Thôi, không học với ông nữa. Ngày mai tôi thuê người dạy...
Hầu hết các buổi dạy kết cục như thế. Có thể hai vợ chồng vẫn tiếp tục tập lái với nhau vào ngày hôm sau. Có thể người vợ đành chịu mất vài trăm đô thuê huấn luyện viên chuyên nghiệp đến dạy, mặc dầu “nghĩ lại cũng tội, nhưng mà ổng gắt quá mình chịu không được!”
Thực sự huấn luyện viên chuyên nghiệp không “khá” hơn bao nhiêu ở cái mục... gắt gỏng trước những sai sót của học viên. Ấy là chưa kể có những vị thầy nóng nảy muốn kết thúc khóa học cho mau để có thể thâu nhận người mới. Ðó là nhận xét của nhiều người trong số các học viên mà chúng tôi có dịp tìm hiểu. Chỉ có một thiểu số may mắn gặp được những huấn luyện viên điềm đạm và bình tĩnh uốn nắn sự vụng về của học trò trong những ngày mới ngồi sau tay lái.
Dù trong trường hợp nào chăng nữa, học với một thầy chuyên dạy lái cũng có những lợi điểm sau:
- Chiếc xe có thêm dụng cụ an toàn, ít nhất là một bộ thắng nữa đặt dưới quyền điều khiển của huấn luyện viên. Nhờ đó, người thầy có thể phản ứng kịp thời trước những trường hợp nguy hiểm. Ở nhiều tỉnh bang Canada, ngoài bộ thắng phụ thuộc, các xe dạy lái buộc phải trang bị thêm một vô lăng bên tay phải cho người thầy. Gặp tình thế gay cấn, trong lúc học trò đang lúng túng, thầy chỉ việc “vận sức” bẻ một đường là chiếc xe đi đúng tuyến an toàn!
- Huấn luyện viên phải đáp ứng nhiều đòi hỏi pháp lý về tay nghề, về phương pháp, và về đạo đức chức nghiệp trước khi được cấp môn bài (license). Khỏi cần nói là làm việc có phương pháp đương nhiên phải hiệu quả hơn. Tuy nhiên trong thị trường “thượng vàng hạ cám,” không phải ai xưng là huấn luyện viên đi dạy lái lấy tiền đều có môn bài cả đâu!
- Xe dạy lái có đầy đủ bảo hiểm cho thầy trò. Nhưng chẳng ai muốn để tai nạn xảy ra do sự vụng về của người tập lái. Vì thế, học với ông xã yêu dấu hay ông huấn luyện viên (đa số là phái nam, rất tiếc!) cô học trò vẫn bị... la mắng như thường!
Ðể có được những quyền lợi chính đáng, chúng ta đừng ngần ngại hỏi rõ trước khi “chọn mặt gửi vàng,” ít nhất về 3 điểm vừa nêu: Xe có thêm dụng cụ an toàn không? Thầy có license dạy lái hay không? Và, chiếc xe có bảo hiểm đầy đủ không?
Theo truyền thống của nghề dạy lái tại Little Saigon, Quận Cam, huấn luyện viên thường “bao đậu,” nghĩa là bảo đảm dạy cho đến khi thi đậu mới hết trách nhiệm. Bảo đảm nghe thì hay. Nhưng nếu lệ phí đã trả hết cho thầy trước khi đi thi, thì những giờ học sau đó - nếu chẳng may chưa đậu - chắc chắn sẽ... chua chát lắm! Vì thế, các bạn cần thương lượng dứt khoát về tiền bạc để khỏi gây khó nghĩ về sau.
Trình bày một thực tế như vậy, người viết không có ý coi nhẹ nghề dạy lái. Nghề nghiệp luôn luôn là cao quí. Chỉ có những người lạm dụng thì khách hàng mới cần đề phòng mà thôi. Chúng tôi tin rằng, giúp người học phân biệt “vàng thau” giữa chợ đời chính là góp phần với những huấn luyện viên chuyên nghiệp trong việc đào tạo những tay lái vững vàng, làm tăng sự an toàn trên đường phố. Ước mong có thêm những vị thầy điềm tĩnh và nhẹ nhàng chỉ bảo, giúp người chân ướt chân ráo qua khỏi sự “khủng hoảng” ban đầu.
II - Ði thi tay lái (Driving Test)
Khi thi viết, bạn có thể ghé DMV vào bất cứ giờ nào thuận tiện. Nhưng khi thi tay lái, chúng ta phải gọi điện thoại để lấy hẹn. Vào ngày thi, mình đưa xe đến, dĩ nhiên được điều khiển bởi một người đã có bằng lái hợp lệ, trình giấy phép tập lái, và giấy tờ bảo hiểm.
Thủ tục thi sẽ gồm có 3 phần:
1. Kiểm tra các yếu tố an toàn và hợp lệ trên xe, như có đủ 2 bảng số trước sau, hệ thống kính chiếu hậu, kính hông, kính chắn gió trong sáng và bao quát, dây seat belt, thắng, cửa kính có thể quay lên xuống, ...
2. Kiểm tra sự rành rẽ của thí sinh về các dấu hiệu tay (arm signal) - như rẽ phải, rẽ trái, chậm lại hoặc dừng lại..
3. Kiểm tra tay lái: Phần kiểm tra chính thức bắt đầu khi giám khảo cho thí sinh nổ máy để xe lăn bánh. Nên nhớ rằng giám khảo không có ý đánh lừa, hoặc làm khó. Vai trò của họ là đánh giá các thao tác lái xe của thí sinh.
Nếu vi phạm một trong các lỗi nặng sau đây thì cuộc thi bị ngưng lại tức thì:
- Chạy xe với vận tốc ít nhất trên 10 dặm hoặc dưới 10 dặm so với vận tốc hợp pháp.
- Không nhìn qua vai khi đổi lane, hoặc từ trong lề nhập vào dòng lưu thông.
- Vượt đèn đỏ.
- Không biết dùng gạt nước, phục hồi độ trong sáng cho kính khi trời mưa.
Tâm lý tự nhiên của thí sinh là lo lắng và hơi run. Nhưng không ai có thể tỏ ra bất lịch sự, khinh thường hoặc làm khó bạn hơn mức cần thiết. Nếu nhận thấy có những dấu hiệu bất thường này, chúng ta có thể khiếu nại với cấp trên của người giám khảo đó tại DMV.
Cuộc thi lái sẽ kéo dài chừng 20 phút để giám khảo có đủ giờ quan sát cách điều khiển xe của thí sinh trong các tình huống và động tác căn bản như đã nêu ở phần I. Nếu chẳng may bị rớt, bạn cứ yên tâm. Chúng ta có cả thảy 3 cơ hội. Sau lần rớt thứ nhất, bạn chỉ cần đóng lệ phí $6 cho mỗi lần thi kế tiếp. Bị rớt tới 3 lần bạn mới phải xóa bài làm lại, và đóng lệ phí như người mới.
Khi được công nhận đậu (pass the test), bạn sẽ được cấp bằng lái tạm có giá trị trong 60 ngày. Bằng lái xe chính thức có ảnh sẽ được gửi về tận nhà trong ít tuần lễ sau đó. Xem lại tên, địa chỉ và ngày tháng năm sinh. Bởi vì đây cũng là cái thẻ căn cước của chúng ta. Nếu không chính xác, cần yêu cầu để điều chỉnh ngay.
Bây giờ, bạn có thể tự mình điều khiển tay lái, cùng với cái xe đi khám phá thiên nhiên cao rộng. Con đường trước mặt như một tương lai thênh thang đang mở ra trước vòng bánh xe của bạn.
Phạm Đình
Driving instructor: Người tập lái ở bên phải, bởi vì đây là xe cộ trên đường phố nước... Anh.
I - Tập lái
Với bằng viết (learner permit) chúng ta được quyền tập lái trên đường phố và xa lộ, với điều kiện phải có một tài xế có bằng hợp lệ và chín chắn - tuổi được qui định có tay lái chín chắn là 25 tuổi tại California - ngồi bên cạnh để kềm chế và chỉ dẫn... cho đến khi nào mình cảm thấy tự tin về khả năng điều khiển tay lái thì lấy hẹn để đi thi. Lần đi thi này gọi là Road Test hay Driving Test.
Trong khi học lái, bạn cần “làm chủ” những tình huống sau đây:
- Lưu ý về sự chuyển động trên đường phố của dòng xe cộ cùng chiều, nghịch chiều, khách bộ hành - bằng ánh mắt, nhìn qua vai, và sử dụng hệ thống kính.
- Biết đánh đèn hiệu (signal) khi đưa xe vào hoặc ra khỏi dòng lưu thông, khi quẹo, hoặc khi đổi lane.
- Biết di chuyển bằng một tốc độ hợp lý theo đúng qui định luật pháp (xem bảng chỉ vận tốc tối đa): Không đi quá nhanh hoặc quá chậm.
- Biết sử dụng các phương tiện an toàn: đèn hiệu, dây an toàn (seat belt), điều chỉnh kính, cửa sổ, cửa ra vào...
- Giữ một khoảng cách phải chăng đối với xe đằng trước và các xe khác.
- Làm chủ được tay lái khi xe trên đường.
- Chấp hành luật giao thông.
- Lái xe trong khu vực dân cư và khu vực thương mại, khu vực trường học, bệnh viện...
- Lái xe trong những tình huống đặc biệt khi gặp xe cấp cứu, xe cứu hỏa...
Ðồng thời, nhuần nhuyễn những động tác sau đây:
- Lui xe, cũng gọi là “de” xe về phía sau.
- Lái xe qua ngã tư: Ngã tư có đèn giao thông, ngã tư không đèn, ngã tư có bảng Stop sign
- Quẹo phải ở ngã tư, quẹo trái ở ngã tư.
- Ðổi sang lane trái, đổi sang lane phải.
- Ðậu xe trong bãi, đậu xe ngoài lề đường...
Chủ yếu là như thế. Nhưng ít khi người nhà có thể tự huấn luyện cho nhau được, là vì “thầy” không đủ kiên nhẫn, hay đúng hơn, không đủ bình tĩnh đối phó những trường hợp nguy hiểm khi “vô lăng” nằm trong tay một người chưa có chút kinh nghiệm nào.
Trong trường hợp người nhà tập lái cho nhau... thế nào hàng cây bên đường cũng được nghe những câu đối đáp đại khái như sau:
- Trời ơi! Ðã bảo dừng mà sao vẫn cứ chạy tới, ủi đít người ta à?
- Biết rồi, nhưng ông cũng phải từ từ, người ta chưa quen mà gắt um lên như vậy thì bố ai học được.
Rồi người học trò, đa phần là người vợ, mở cửa xe quày quả bước đi. Ông chồng - huấn luyện viên bất đắc dĩ - tò tò theo sau, cố gắng nói vớt:
- Thì anh phải nói vậy em mới “tốp” lại ngay, chứ để em chạy tới là gây tai nạn rồi.
- Thôi, không học với ông nữa. Ngày mai tôi thuê người dạy...
Hầu hết các buổi dạy kết cục như thế. Có thể hai vợ chồng vẫn tiếp tục tập lái với nhau vào ngày hôm sau. Có thể người vợ đành chịu mất vài trăm đô thuê huấn luyện viên chuyên nghiệp đến dạy, mặc dầu “nghĩ lại cũng tội, nhưng mà ổng gắt quá mình chịu không được!”
Thực sự huấn luyện viên chuyên nghiệp không “khá” hơn bao nhiêu ở cái mục... gắt gỏng trước những sai sót của học viên. Ấy là chưa kể có những vị thầy nóng nảy muốn kết thúc khóa học cho mau để có thể thâu nhận người mới. Ðó là nhận xét của nhiều người trong số các học viên mà chúng tôi có dịp tìm hiểu. Chỉ có một thiểu số may mắn gặp được những huấn luyện viên điềm đạm và bình tĩnh uốn nắn sự vụng về của học trò trong những ngày mới ngồi sau tay lái.
Dù trong trường hợp nào chăng nữa, học với một thầy chuyên dạy lái cũng có những lợi điểm sau:
- Chiếc xe có thêm dụng cụ an toàn, ít nhất là một bộ thắng nữa đặt dưới quyền điều khiển của huấn luyện viên. Nhờ đó, người thầy có thể phản ứng kịp thời trước những trường hợp nguy hiểm. Ở nhiều tỉnh bang Canada, ngoài bộ thắng phụ thuộc, các xe dạy lái buộc phải trang bị thêm một vô lăng bên tay phải cho người thầy. Gặp tình thế gay cấn, trong lúc học trò đang lúng túng, thầy chỉ việc “vận sức” bẻ một đường là chiếc xe đi đúng tuyến an toàn!
- Huấn luyện viên phải đáp ứng nhiều đòi hỏi pháp lý về tay nghề, về phương pháp, và về đạo đức chức nghiệp trước khi được cấp môn bài (license). Khỏi cần nói là làm việc có phương pháp đương nhiên phải hiệu quả hơn. Tuy nhiên trong thị trường “thượng vàng hạ cám,” không phải ai xưng là huấn luyện viên đi dạy lái lấy tiền đều có môn bài cả đâu!
- Xe dạy lái có đầy đủ bảo hiểm cho thầy trò. Nhưng chẳng ai muốn để tai nạn xảy ra do sự vụng về của người tập lái. Vì thế, học với ông xã yêu dấu hay ông huấn luyện viên (đa số là phái nam, rất tiếc!) cô học trò vẫn bị... la mắng như thường!
Ðể có được những quyền lợi chính đáng, chúng ta đừng ngần ngại hỏi rõ trước khi “chọn mặt gửi vàng,” ít nhất về 3 điểm vừa nêu: Xe có thêm dụng cụ an toàn không? Thầy có license dạy lái hay không? Và, chiếc xe có bảo hiểm đầy đủ không?
Theo truyền thống của nghề dạy lái tại Little Saigon, Quận Cam, huấn luyện viên thường “bao đậu,” nghĩa là bảo đảm dạy cho đến khi thi đậu mới hết trách nhiệm. Bảo đảm nghe thì hay. Nhưng nếu lệ phí đã trả hết cho thầy trước khi đi thi, thì những giờ học sau đó - nếu chẳng may chưa đậu - chắc chắn sẽ... chua chát lắm! Vì thế, các bạn cần thương lượng dứt khoát về tiền bạc để khỏi gây khó nghĩ về sau.
Trình bày một thực tế như vậy, người viết không có ý coi nhẹ nghề dạy lái. Nghề nghiệp luôn luôn là cao quí. Chỉ có những người lạm dụng thì khách hàng mới cần đề phòng mà thôi. Chúng tôi tin rằng, giúp người học phân biệt “vàng thau” giữa chợ đời chính là góp phần với những huấn luyện viên chuyên nghiệp trong việc đào tạo những tay lái vững vàng, làm tăng sự an toàn trên đường phố. Ước mong có thêm những vị thầy điềm tĩnh và nhẹ nhàng chỉ bảo, giúp người chân ướt chân ráo qua khỏi sự “khủng hoảng” ban đầu.
II - Ði thi tay lái (Driving Test)
Khi thi viết, bạn có thể ghé DMV vào bất cứ giờ nào thuận tiện. Nhưng khi thi tay lái, chúng ta phải gọi điện thoại để lấy hẹn. Vào ngày thi, mình đưa xe đến, dĩ nhiên được điều khiển bởi một người đã có bằng lái hợp lệ, trình giấy phép tập lái, và giấy tờ bảo hiểm.
Thủ tục thi sẽ gồm có 3 phần:
1. Kiểm tra các yếu tố an toàn và hợp lệ trên xe, như có đủ 2 bảng số trước sau, hệ thống kính chiếu hậu, kính hông, kính chắn gió trong sáng và bao quát, dây seat belt, thắng, cửa kính có thể quay lên xuống, ...
2. Kiểm tra sự rành rẽ của thí sinh về các dấu hiệu tay (arm signal) - như rẽ phải, rẽ trái, chậm lại hoặc dừng lại..
3. Kiểm tra tay lái: Phần kiểm tra chính thức bắt đầu khi giám khảo cho thí sinh nổ máy để xe lăn bánh. Nên nhớ rằng giám khảo không có ý đánh lừa, hoặc làm khó. Vai trò của họ là đánh giá các thao tác lái xe của thí sinh.
Nếu vi phạm một trong các lỗi nặng sau đây thì cuộc thi bị ngưng lại tức thì:
- Chạy xe với vận tốc ít nhất trên 10 dặm hoặc dưới 10 dặm so với vận tốc hợp pháp.
- Không nhìn qua vai khi đổi lane, hoặc từ trong lề nhập vào dòng lưu thông.
- Vượt đèn đỏ.
- Không biết dùng gạt nước, phục hồi độ trong sáng cho kính khi trời mưa.
Tâm lý tự nhiên của thí sinh là lo lắng và hơi run. Nhưng không ai có thể tỏ ra bất lịch sự, khinh thường hoặc làm khó bạn hơn mức cần thiết. Nếu nhận thấy có những dấu hiệu bất thường này, chúng ta có thể khiếu nại với cấp trên của người giám khảo đó tại DMV.
Cuộc thi lái sẽ kéo dài chừng 20 phút để giám khảo có đủ giờ quan sát cách điều khiển xe của thí sinh trong các tình huống và động tác căn bản như đã nêu ở phần I. Nếu chẳng may bị rớt, bạn cứ yên tâm. Chúng ta có cả thảy 3 cơ hội. Sau lần rớt thứ nhất, bạn chỉ cần đóng lệ phí $6 cho mỗi lần thi kế tiếp. Bị rớt tới 3 lần bạn mới phải xóa bài làm lại, và đóng lệ phí như người mới.
Khi được công nhận đậu (pass the test), bạn sẽ được cấp bằng lái tạm có giá trị trong 60 ngày. Bằng lái xe chính thức có ảnh sẽ được gửi về tận nhà trong ít tuần lễ sau đó. Xem lại tên, địa chỉ và ngày tháng năm sinh. Bởi vì đây cũng là cái thẻ căn cước của chúng ta. Nếu không chính xác, cần yêu cầu để điều chỉnh ngay.
Bây giờ, bạn có thể tự mình điều khiển tay lái, cùng với cái xe đi khám phá thiên nhiên cao rộng. Con đường trước mặt như một tương lai thênh thang đang mở ra trước vòng bánh xe của bạn.
Phạm Đình